De geschiedenis van onze bedevaart begint aan de kapel van Tereken. Oorspronkelijk stonden er op die plek enkele eiken. Aan één van de eiken hing een Mariabeeld. Dat groeide uit tot een lokaal bedevaartsoord.
De oorspronkelijke kapel werd verwoest in de jaren 1790 en werd afgebroken.
In de periode van 1790 tot 1814 werd de kelderkamer van de herberg “De vier eemers”, die schuin over de plaats van de kapel stond, als tijdelijke kapel gebruikt. In 1814 werd een nieuwe (de huidige) kapel gebouwd.
17e eeuw
Aan de kapel hangt een gedenkplaat die herinnert aan de eerste bedevaart naar Halle, die waarschijnlijk rond het jaar 1685 heeft plaatsgevonden. Om deze bedevaarten naar Halle in goede banen te leiden, werd in 1699 de broederschap van OLV van Halle in Sint-Niklaas opgericht door Joannes Van Nieulande.
Joannes Van Nieulande was van 2 april 1691 tot 15 maart 1714 de pastoor van de Nicolaasparochie. Toen was dit de enige parochie in Sint-Niklaas. Het toenmalige gehucht Tereken maakte deel uit van deze parochie.
Pastoor Van Nieulande werd geboren in 1656 in Sint-Pauwels. Naast onze broederschap is hij ook de stichter van enkele andere broederschappen: Het allerheiligste sacrament (1695), Heilige drievuldigheidtot vrijkoping der slaven (1697), De goede dood (1710)
Hij vergrootte ook het pastoreelhuis dat nu de dekenij is en liet onder andere het poortgebouw in 1696 bouwen. Hij liet hij de Nicolaaskerk heropbouwen na een brand.
We beschikken nog over de tekst van de originele statuten die opgesteld werden bij de oprichting van de broederschap. Hieronder artikel 1:
In het dagboek van Johannes Van Nieulande lezen we over de eerste bedevaart die door de broederschap georganiseerd werd op 4 september 1699. Aangezien hij enkel schrijft over het vertrek en de aankomst, gaan we ervan uit dat hij zelf niet mee ging.
Op maandag 7 september om 18u waren de bedevaarders terug.
Op de linkse foto hieronder zie je het beeld van Maria van Tereecken dat vandaag nog steeds in de Terekenkapel staat.
Op de foto rechts hieronder zie je het Processiebeeld dat de broederschap in 1748 liet maken. Achter het Mariabeeld zie je bedevaartschilden of in de volksmond: "spwoakens". Deze werden meegedragen tijdens de processie van de Nicolaaskerk naar de Terekenkapel.
18e eeuw
Eind 18e eeuw maakte de broederschap een moeilijke periode door.Op het schilderij hieronder zie je Keizer Jozef II van Oostenrijk. De Oostenrijkers leggen de broederschappen aan banden. In 1786 verbood Jozef II, keizer van Oostenrijk en graaf van Vlaanderen, dat bedevaarten door broederschappen georganiseerd werden. Ze mochten enkel georganiseerd worden door een geestelijke. In groepsverband naar een kapel komen was verboden.
Op 8 april 1786 werd de broederschap “vernietigt ende afgeschaft”. De “effecten en contante penningen” werden overgedragen aan de parochie.
Toen Jozef II in 1790 overleed werd de broederschap op 31 januari opnieuw opgericht.
De heroprichting werd gevierd met een heilige mis op 2 februari: lichtmis. De “overwinningsklokken” werden geluid.
Er werd gevierd aan het “gildenhuys” met een “illuminantie” en het “afdrinckenvan twee tonnen bier”.
In 1794 en 1795 ging de bedevaart niet officieel door als gevolg van de Franse revolutie. Het is waarschijnlijk dat er toch enkele Sint-Niklazenaren "ongehoorzaam" waren en toch naar Halle trokken. Het is onzeker of de bedevaart doorging in de periode tussen 1796 en 1801, ten tijde van de Franse bezetting. Vanaf 1802 werd er met zekerheid terug op bedevaart gegaan.
19e eeuw
In 1809 gaat de bedevaart wegens de oorlog tussen de Fransen en de Engelsen uitzonderlijk niet naar Halle. Men gaat op bedevaart binnen de parochie. (5de coalitieoorloog)
In 1817 ging de bedevaart niet door wegens “omstandigheden van den tydt”.
In 1830 ging de bedevaart niet door als gevolg van de onafhankelijkheidsoorlog.
In 1832 was er cholera in Halle en ging de bedevaart niet door. (Ook in 2020 ging de bedevaart niet officieel door, als gevolg van de Covid-19 pandemie. Dat was dus niet de eerste keer.
Enkele extra interessante feiten uit de 2e helft van de 19e eeuw.
In 1851 was er geen processie naar de kapel. Deze was verboden door het stadsbestuur. Want in 1850 was de eerbied van de processie weggenomen door een “danspartij”.
Ook in 1851 werd een ”dodenvaan” vervaardigd met een kost van 328,26 fr. Deze werd aan het sterfhuis van een overleden confrater geplaatst.
In de tweede helft van de 19de eeuw stopt men met te voet naar Halle te gaan. Men begint gebruik te maken van “voituren” (koetsen).
In 1892 wordt beslist het “jubelfeest van 200 jaar bestaan zoo plechtig mogelijk in 1899 te vieren”
In 1895 werd voor het eerst na de bedevaart in de toen splinternieuwe Sint-Jozefkerk binnengegaan. Er zaten toen 775 personen op de trein naar Halle.
In 1899 vierde men uitgebreid het 200 jarig bestaan van de broederschap. Men hervat de traditie om te voet naar Halle te gaan. Er verschijnen enkele krantenartikels over het jubelfeest:
Voor het feestjaar van 1899 laat men een vaandel maken. Dat kan je nu nog in de Nicolaaskerk zien.
Op het vaandel zien we in een ovaal medaillon de verering van Onze-Lieve-Vrouw van Halle door de H. Nicolaas van Myra, met daarbij als symbolen kanonballen en drie kinderen in een kuip. De heilige Nicolaas die knielt voor Maria symboliseert de devotie van de parochie voor Maria.
In een boek dat geschreven werd ter gelegenheid van het 200-jarig jubileum van de broederschap lezen we een nauwkeurige beschrijving van de bedevaart van 1899:
23u30 samenkomst aan de kapel. Een half uur gebed en aansteken kaars ter ere van Maria met de 4 akten, voor de gestorven bedevaarders, 5 onzevaders en 5 weesgegroeten ter ere van de 5 bloedige wonden van Jezus, een onzevader en weesgegroet voor de engelbewaarder, de Heilige Barbara en Maria. Aansteken van een kaars ter ere van Maria.
Op zaterdag 2 september verzamelt men opnieuw aan de Terekenkapel, waar de bedevaarders om 00u00 vertrekken.
Stappen tot de kapel van Elversele. Bidden van 5 onzevaders en 5 weesgegroeten ter ere van de 5 bloedige wonden van Jezus.
Tijdens het stappen: Bidden van een paternoster
Stappen tot de kerk van Hamme. Bidden van 5 onzevaders en 5 weesgegroeten ter ere van de 5 bloedige wonden van Jezus.
Bidden van een paternoster
Stappen tot “De Bijs”, eerste rustplaats. 20 minuten rust (op de Ferraris kaart staat een gehucht “Beisestraete” ten oosten van Hamme.)
Tijdens het stappen: Bidden van een paternoster
Stappen via “Het lang rek” (gehucht Langestraete op Ferrariskaart?) naar Grembergen.
Aan de kerk van Grembergen werden 3 onzevaders en 3 weesgegroeten gebeden voor de gewone intentie.
Van Dendermonde stapte men naar Lebbeke. Onderweg worden 3 paternosters gebeden.
05u00 aankomst in Lebbeke. In Lebbeke rust in herberg “De fontein” (links naast het gemeentehuis van Lebbeke)
05u30 Van Lebbeke stappen naar Asse. Onderweg worden 3 paternosters gebeden. Er wordt ook gestopt aan twee Kapellekes om te bidden voor de bekering van de zondaars
8u00 aankomst is Asse. Rust. Drinken van een glas bier.
8u30 vertrek naar Bodegem. Bidden van 2 of 3 paternosters onderweg.
10u aankomst in Bodegem. Rust.
10u30 vertrek naar Vlezenbeek. Bidden van 2 paternosters onderweg.
12u00 aankomst in Vlezenbeek. Rust.
Stappen naar Sint-Pieters Leeuw. Bidden van 2 paternosters onderweg.
13u30 aankomst in Sint-Pieters-Leeuw.
13u45 naar Halle stappen. Bidden van 2 paternosters onderweg.
De stopplaatsen zijn nog grotendeels zelfde als de huidige bedevaart, alleen werd er veel meer gebeden: in totaal tellen we 900 Weesgegroeten en 100 onzevaders.
Om 14u30 komen de bedevaarders aan in Halle. Daar doet men 3 rondjes rond de kerk, 3 rondjes rond het altaar en daarna bleef men geruime tijd in de kerk om te bidden.
Terwijl de bedevaarders in Halle waren, brachten de andere gelovigen uit Sint-Niklaas een bezoek aan de kapel van Tereken. Dit werd ook Ter Eekenkermis of Ter Eekenbegankenis genoemd.
Op zondag 3 september verbleven de bedevaarders in een hotel in Halle en vierde men eucharistie in Halle. De rest van de dag nam men rust.
Op maandag 4 september 1899 keerden de bedevaarders te voet terug naar Sint-Niklaas. Vaders, moeders broers, zussen, vrienden en kennissen stonden de bedevaarders op te wachten. Bedevaarders staken hun vaantje op het beeld van Maria, naast de zilveren scepter. Ook werd een vaantje op de toren van de kapel gestoken.
Het Mariabeeld van Halle, uit de Nicolaaskerk werd terug gedragen.
Nemt uwen toevlucht tot Maria troost der bedruckte en hebt goet betrouwen
Bidt aenroept Maria vraegt en gy sult bekomen
Hier liggen de balle van O L Vrouwe van Hale
Dinsdag 5 september 1899 was de feestdag van de broederschap.
De leden van de broederschap werkten niet. Men herdacht de overleden leden van de broederschap en men kwam samen in het “lokaal” met de leden, hun partners en kinderen. De rekeningen werden bekend gemaakt en goedgekeurd. De hoofdman (voorzitter) werd aangesteld. Dan volgt de “leute”: Men ledigt een glas: “wyn en goede bruyne bieren”, men zingt een lied, bolt en kaart, eet een lekker “noenmaal”.‘s Avonds is er tombola met “gerieflijke” prijzen: goede stukken voor het huishouden.
20e eeuw
Over de 20e eeuw is niet zo veel van de geschiedenis van de bedevaart bekend. Wel weten we dat tijdens de twee wereldoorlogen geen bedevaarten georganiseerd werden naar Halle.In 1964 vierde de broederschap opnieuw uitgebreid feest, ter gelegenheid van 150 jaar heropbouw van de kapel van Tereken. Er was een processie met groot Mariabeeld. De vlag van de broederschap werd vernieuwd. We dragen nu nog steeds dezelfde vlag mee naar Halle.
In 1985 volgt Luc Vermeulen zijn vader Petrus op als voorzitter. De broederschap leeft op. Men viert in datzelfde jaar het 300 jarig bestaan van de bedevaart.
Er was veel persaandacht voor dit jubileum.
21e eeuw
Bedevaarders Gerrit en Jo vertellen verhalen van onderweg
Hallo, ik ben Jo Germeau, een kleine 40 jaar ga, of beter gezegd, rijd ik mee naar Halle om waar nodig de bedevaarders te verzorgen. EHBO op weg naar, maar vooral ook in Halle.
Jo: Graag vertellen Gerrit en ik een paar van onze ervaringen, belevenissen van die voorbije 40 jaar. Velen van ons zullen zich daar wel in herkennen.
Gerrit: Jarenlang startte de bedevaart in "Ons Huis". Na de inschrijving was er een misviering in de kerk van Tereken. Daarna vertrokken we al biddend en in processie onder leiding van eerwaarde Heer deken en met politiebegeleiding naar de kapel ter ere van O-L-V van Hal, Terekenkapel. Na de zending vertrok de nachtelijke bedevaart dan rond 10.30u richting Halle.
De laatste jaren werd de nachtelijke tocht een bedevaart bij klaarlichte dag. Doorheen de jaren vonden we geen nachtelijke stopplaatsen, zeg maar cafe’s, meer . En overdag stappen is ook wel veiliger.
Jo: Nadat de bedevaarders voor de lange bedevaart vertrokken vanuit Terekenkapel verzamelde het bestuur onder leiding van Luc Vermeulen, de EHBO-ploeg onder leiding van Annemie, den Deken, de erevoorzitter en de buschauffeur bij Diane De Mol en Etienne, niet ver van de Terekenkapel.
Diane De Mol is, was vele jaren de moeder van de bedevaart. Zij bewaarde de vlag van de confrérie, het kruis voor de processie, de sleutel van de kapel. Zij zorgde voor de bloemen.
Bij Diane en Etienne werden we gastvrij ontvangen. Het bestuur telde het aantal inschrijvingen, het inschrijvingsgeld en ‘besprak’ het praktische verloop van de bedevaart. Etienne verzorgde de EHBO-ploeg en de chauffeur van de bus. Een gezellig moment voor we de nacht ingingen.
Tijdens de bedevaart had Diane voor iedereen tijd. Op elke stopplaats had ze een bemoedigend woord voor de bedevaarders die, naarmate we Halle naderden, steeds meer en meer moe werden.
Diane had een vaste traditie in de stopplaats aan de kappel van Asse: voor de hond van de Pater in Asse bracht ze ieder keer paardevlees mee en … voor de EHBO-ploeg een schelleken zelfgemaakte fricandon.
Gerrit: Het feest van de bedevaart was een aandachtspunt voor Diane. Zij zorgde voor de prijzen voor de jaarlijkse tombola. Op die avond was er iedere keer een speciale act: muzikale omlijsting, de Sint, een quiz , … noem maar op. Samen naar de dia’s kijken van de bedevaart was een hoogtepunt van de avond. Een woordje van de voorzitter maakte de avond af.
Diane is, was zeker een bindmiddel van de Bedevaartfamilie.
Jo: De bedevaart naar Halle is een familie waar iedereen op zijn/haar manier een plaats heeft/krijgt. Dat maakt onze bedevaart speciaal, iets om ieder jaar weer naar uit te kijken.
Gerrit: Als klein manneken van 12 à 13 jaar liep ik al mee in de bedevaart. Met een kruis voorop, vertrokken we vanaf Tereken kapel. Paul Van Ursel en Jef Van Luyck voorop. Voorbij steken was verboden. Bij elk kapelletje en Lievevrouwbeeld dat we tegenkwamen werd er een paternoster gelezen. In Asse gingen we om 6u naar de mis.
Jo:
Al jaren is Gerrit de hekkensluiter van de bedevaart. Niemand wordt achtergelaten. Er wordt met iedereen rekening gehouden. Samen vinden we steeds de juiste snelheid op weg naar Halle.
Gerrit: Een voorval dat mij zeer sterk heeft aangegrepen is het overlijden op 6 september 2008 van Julien Muylaert, 69 jaar. Julien kreeg een hartstilstand tussen Vlezenbeek en Sint-Pieters-Leeuw.
Julien, een wandelaar van de Steinbockvrienden, ging voor de eerste maal mee op bedevaart met een speciale intentie: de genezing van een kindje met een hersentumor.
Het is de enige keer dat ik de bedevaart niet uitliep, sterk geraakt door het gebeuren. Verder stappen was voor mij niet meer mogelijk, het greep me te sterk aan. Ik moest bij Julien blijven. Op onze bedevaart lieten we nooit iemand achter.
Jo: Een eigen intentie is voor veel bedevaarders de drijfveer om naar halle te stappen. De nachtelijke tocht had zo zijn eigen ‘sterke’ verhalen. Zo gebeurde het volgende:
Gerrit: Aan de Toyotagarage in Hamme moet je rechts afslaan naar Grimbergen. We waren zo intens aan het babbelen met elkaar dat we richting Dendermonde stapten. De politie hield ons tegen. Ze dachten dat we ‘dronken’ nachtbrakers waren. Ze geloofden niet dat we bedevaarders waren op weg naar Halle.
Op weg, om via Lebbeke naar Grimbergen te wandelen, bleven ze ons volgen. Aan de organisatoren van onze bedevaart vroegen ze of we echt bedevaarders waren! Gelukkig mochten we de bedevaart verder uitwandelen.
Tijdens de bedevaart praten we veel met elkaar over van alles en nog wat. Dat is sterk en bindt ons elkaar. Verloren lopen, 2 x dezelfde weg lopen, luisteren naar elkaar en babbelen hoort er bij. Een bedevaart duurt altijd langer met Gerrit!
Jo: Als EHBO-ploeg zijn we een vast deel van de bedevaart. Onze taak: aanmoedigen en verzorgen van ieder die er nood aan heeft en het voeren van leuke babbels met de vele bedevaarders.
De laatste jaren is er heel wat minder werk voor de EHBO-ploeg dan vroeger. De meeste bedevaarders zijn in goede conditie en wandelen met het juiste materiaal.
Vele jaren geleden was de eerste hulp een behoorlijke intense job: grote blaren, krampen, …
Vele bedevaarders hadden toen zo hun eigen manier om de voeten te prepareren voor de lange tocht. Ik denk aan de knalrode voeten, de ingetapete voeten: een wandelende reclamespot voor compeet of sparadrap. En vergeten we vooral het wondermiddel voor vermoeide voeten niet: Kamelenvet.
Nu zijn vooral de babbel en occassioneel een verkwikkende beenmassage de voornaamste taken van de EHBO-ploeg.
We zijn dankbaar dat we er bij mogen zijn
Gerrit: En na 60 km zien we de basiliek van Halle.
De deken van Halle ontvangt ons, bedevaarders, altijd zeer hartelijk. Hij heet ons iedere keer vriendelijk welkom in zijn basiliek. Na de nachtelijke tocht vond hij het niet zo erg dat er bedevaarders in slaap vielen tijdens de misviering
In de basiliek een kaars branden blijft, ook nu nog, een hoogtepunt van de bedevaart. Iedere bedevaarder met zijn of haar speciale intenties voor de familie, vrienden, buren en kennissen.
Meestal valt onze bedevaart samen met onze vredefeesten op het thuisfront en met een gezellige kermis in Halle. Dus voor we met de bus terug huiswaarts rijden genieten we nog even van de gezellige sfeer, een Halse duvel en een pak friet. En…
kijken we uit naar een volgende bedevaart, traditiegetrouw in het eerste volledige weekend van september, al 325 lang.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten